Leo Tindemans

Vrijdag 26 december is Leo Tindemans op 92 jarige leeftijd in zijn woonplaats Edegem overleden. Hij wordt door velen als een groot staatsman en een belangrijke Europeaan geprezen. Tindemans was een directe, charismatische persoonlijkheid, die niet alleen uitgesproken ideeën over de toekomst van Europa had, maar ook de kiezer wist aan te spreken. Het door hem behaalde recordaantal van één miljoen stemmen is in België door niemand geëvenaard. Ik heb zijn betrokkenheid van nabij mogen meemaken toen hij voorzitter was van de naar hem genoemde Tindemans Group.

De Tindemans Group was in 1994 aanvankelijk een initiatief van enkele leden van het Europees Parlement en ambtenaren bij de Europese Commissie, die vonden dat er een open en diepgaande discussie moest worden gevoerd over de toekomst van de Europese Unie. Op dat moment was voorzien dat ten behoeve van de toekomstige uitbreiding in 1996 een intergouvernementele conferentie zou worden gehouden om het Verdrag van Maastricht uit 1992 te evalueren, mede met het oog op de aanstaande uitbreidingen. Het was de bedoeling een denktank te vormen met leden uit alle 15 toenmalige lidstaten, zowel ambtenaren als politici die een rapport zou samenstellen teneinde de discussie over de toekomst van Europa te vergemakkelijken. Daartoe werden vijf verschillende scenario’s beschreven en becommentarieerd, variërend van een intergouvernementeel Europa tot de Verenigde Staten van Europa. Omdat de groep vrij uitgebreid zou zijn – tussen de 40 en 50 leden – zou een kleine kerngroep van circa 10 leden maandelijks bijeenkomen om de discussiestukken op te stellen. De plenaire groep zou slechts tweemaal bijeen komen: eenmaal om de hoofdlijnen van de discussie vast te stellen en eenmaal om het concept-rapport te bespreken. Tussentijds zouden zij op tussenproducten kunnen reageren.

De initiatiefnemers besloten om aan Leo Tindemans te vragen het voorzitterschap van de denktank op zich te nemen en aan mij als secretaris van de groep was de taak om hem daarvoor uit te nodigen. Om zijn functie als voorzitter te verlichten, zouden wij hem het voorstel doen om alleen de plenaire bijeenkomsten voor te zitten; de kerngroep zou de stukken voorbereiden in overleg met zijn medewerkers.

Tindemans zelf dacht daar heel anders over. Hij wilde graag de groep voorzitten, maar zei dat hij dan ook de maandelijkse vergaderingen van de kerngroep wilde voorzitten. Hij wilde de discussie die gevoerd werd geheel tot in de details kunnen volgen en er ook aan deelnemen. Met deze wens heeft hij grote indruk op mij gemaakt: dat iemand met zijn achtergrond en positie zich toch zo duidelijk met de inhoud van de discussie wilde bemoeien.

Wij hebben in de veertien maanden dat de Tindemans Group actief is geweest, nauw samengewerkt en regelmatig contact gehad. Tindemans gaf uitvoerig en gedetailleerd commentaar op de concept-stukken die voor de kerngroep bijeenkomsten werden voorbereid.

Ook maakte hij indruk door de wijze waarop hij de plenaire bijeenkomsten leidde. Hij deed dat op een open wijze, waarbij iedereen de ruimte kreeg en het om de uitwisseling van inhoudelijke argumenten ging. Zo bedankte Bill Cash, de bekende Britse euroscepticus, hem na de eerste bijeenkomst met de opmerking dat dit de eerste keer was in zijn lange carrière dat hij op een serieuze manier van gedachten kon wisselen over de Europese Unie.

Zijn inhoudelijke betrokkenheid en zijn bereidheid om op een open wijze te discussiëren tonen dat hij een groot politicus was, die velen in dit opzicht – ook nu nog, juist nu nog – tot voorbeeld kan strekken.

Leuke ideetjes van D66, maar Europa schaft straks ons euthanasiebeleid af

Veel kiezers hebben met name bezwaren tegen het gebrek aan democratie in Europa, dat  als een ongecontroleerde, bureaucratische macht wordt ervaren. De meeste partijen in Den Haag nemen deze bezwaren niet serieus. En laten de kiezers dus in de kou staan. GroenLinks en D66 doen wel een poging om de democratie te versterken. Zij doen dat echter zonder het hele bouwwerk goed te doordenken, zodat het resultaat niet erg evenwichtig is. D66 bijvoorbeeld streeft ‘naar een politieke unie in de vorm van een Europese federatie’. Het staat  echt zo in hun verkiezingsprogramma (p. 35)!

Maar wat betekent dat? In een federale staat, zoals de VS, kan de grondwet gewijzigd worden tegen de wil van een minderheid van staten in. Als de Europese Unie een federatie zou worden, zou  het verdrag tegen de wil van Nederland gewijzigd kunnen worden. Indien een meerderheid van de lidstaten dat  wil, kan de Europese Unie zich bevoegd verklaren om bijvoorbeeld het euthanasiebeleid in Nederland af te schaffen. Willen wij dat wel?

In de visie van LibDem is de Europese Unie een supranationaal verband van soevereine lidstaten. De Unie heeft dus enerzijds supranationale kenmerken: zij kan - op de gebieden waar zij bevoegd is - tegen de wil van sommige lidstaten in dwingend regels opleggen. Anderzijds bestaat de Unie uit soevereine lidstaten. Dat betekent dat er nooit meer soevereiniteit aan de Unie kan worden overgedragen dan waar àlle lidstaten het over eens zijn. Eén enkele lidstaat kan de overdracht van soevereiniteit tegenhouden. LibDem vindt dat dat zo moet blijven.

Het supranationale element vraagt wel om een sterke democratische controle op de besluitvorming. Die is er nu niet. LibDem heeft uitgewerkte voorstellen om Europa wel democratisch te maken. Dat vraagt om een evenwichtige benadering, waar rekening wordt gehouden met een verscheidenheid aan culturen en politieke opvattingen die er in Europa nu eenmaal zijn.

GroenLinks en D66 doen enkele pogingen om de democratie te versterken. Zo hebben zij beide het voorstel van LibDem uit 2006 om het Europees Parlement via Europese kieslijsten te kiezen, in hun huidige programma’s gezet. Zij doen dat echter zonder het hele bouwwerk goed te doordenken, zodat het resultaat niet erg evenwichtig is. D66 wil bijvoorbeeld ook de voorzitter van de Commissie rechtstreeks door de bevolking laten kiezen. Dat lijkt een leuk ideetje, maar leidt in de Europese context tot een gedrocht. Ook daar is niet goed over nagedacht.

Het idee van D66 om naar een Europese federatie te streven is typisch voor D66. Leuke ideetjes, slecht doordacht. Ondertussen staat het wel in hun verkiezingsprogramma, waarmee straks beleid wordt  gevoerd. Laat de kiezer die overweegt D66 te stemmen, dus goed beseffen waar hij voor kiest!

www.libdem.nl

Economie

Gisteren (10-4) publiceerde de Europese Commissie het resultaat van de diepgaande evaluatie in het kader van de preventie en correctie van macro-economische onevenwichtigheden. Van 13 landen, waaronder Nederland, had de Commissie geconstateerd dat er sprake was van macro-economische onevenwichtigheden. Eén van de onevenwichtigheden in Nederland is het hoge overschot op de lopende rekening. Deze bedroeg in 2011 maar liefst 7,5% van het bruto binnenlands product (bbp). Het Centraal Planbureau voorspelde vorige maand dat dit in 2013 tot 8¾ % zal stijgen en in 2014 tot 9%.

Een dergelijk groot overschot is niet goed voor het herstel van de onevenwichtigheden in Europa. Maar het is ook niet goed voor Nederland. Het Centraal Planbureau schrijft het hoge overschot op de lopende rekening toe aan lage binnenlandse bestedingen: de consumptie en de investeringen dalen in 2013. En hoe komt het dat de consumptie daalt? Het CBS constateerde dat het consumentenvertrouwen in februari tot een historisch dieptepunt van minus 44 punten was gedaald.

Dalend consumentenvertrouwen leidt tot lagere bestedingen, waardoor het aantal faillissementen en de werkloosheid toenemen. In het eerste kwartaal ging een record aantal bedrijven failliet: gemiddeld 734 per maand. Mede daardoor is de werkloosheid in februari gestegen tot 7,7%.  Dat is al aanzienlijk slechter dan de voorspelling die het Centraal Planbureau in maart deed voor heel 2013: 6¼ %. Met een stijgende werkloosheid zal die dus aan het eind van het jaar fors hoger uitkomen. Dit lijken abstracte cijfers, maar het gaat wel om mensen die geen werk kunnen vinden!

Het zou dus goed voor de economie – van Nederland en van Europa – zijn als de binnenlandse bestedingen in Nederland weer zouden aantrekken. Daarvoor moet het consumentenvertrouwen weer herstellen. Daar is voorlopig echter nog geen sprake van.

Eén van de belangrijkste oorzaken voor het gedaalde consumentenvertrouwen is de continue bezuinigingsdrift van de meeste politici. Al eerder heb ik betoogd dat de politici bezig zijn de vorige crisis – die uit de jaren 1980 – te bestrijden en dat de huidige crisis om een bestedingsimpuls vroeg. Gelukkig zijn de meeste economen het daar over eens.

Het blijft een merkwaardig verschijnsel dat daar waar de meeste economen het eens zijn dat Nederland niet nog meer moet bezuinigen, er geen politieke partij in de Tweede Kamer is die sterk oppositie voert tegen het desastreuze beleid dat nu gevoerd wordt. Rens van Tilburg heeft daar vorige maand in de Volkskrant een interessante analyse over geschreven. In zijn column met de titel ‘Lemmingenakkoord’ behandelt hij een drietal redenen: ze zijn bang de fouten uit de jaren zeventig (de vorige crisis) te herhalen, zij onderschatten het negatief effect van bezuinigingen op de economie en zij willen graag daadkrachtig lijken.

Rens van Tilburg denkt dat met name het laatste een belangrijke rol speelt omdat politici graag aan de calvinistische inborst van de Nederlandse kiezer appelleren en bang zijn anders als potverteerders te worden gezien, hetgeen electoraal ongunstig zou zijn. Net als Colijn in de jaren dertig hebben zij geen verstand van economie, waardoor zij een beleid voeren dat de economie verder verslechtert. Maar omdat er geen inhoudelijk debat over de economie wordt gevoerd en alle politici in de Tweede Kamer zich achter het bezuinigingsbeleid hebben geschaard, durft niemand van deze lijn af te wijken. De politici zijn zo gevangen in wat economen een ‘slecht evenwicht’ noemen en waar niemand als eerste durft uit te stappen. Hen rest niets anders dan als een stel lemmingen de afgrond in te springen.

Ondertussen verbazen velen zich over de hardnekkige bezuinigingswoede die zich van Den Haag heeft meester gemaakt en die de economie nog verder in het slop brengt. Vorige week was ik bij de kapper en Nicole die mij knipte wist haarfijn uit te leggen dat geld moest rollen om de economie weer op gang te krijgen. Zij had tenminste wel opgelet bij de lessen economie op school. Waarom zegt niemand dat in de Tweede Kamer?

Maar het zijn niet alleen de Haagse politici die dit funeste beleid ondersteunen. Regelmatig hoor je op de radio mensen die door bezuinigingsmaatregelen getroffen worden en dan gelaten zeggen ‘het is crisis en wij moeten nu eenmaal allemaal een stapje terug doen’. Dat wordt helaas onweersproken voor waar aangenomen. Waar blijft de kritische interviewer of journalist die dan vraagt hoe de spreker er bij komt dat ‘bezuinigen nu eenmaal moet’?

Zolang iedereen die bezuinigingswoede voor zoete koek slikt en niet kritisch de vraag gesteld wordt op waarom dat nu nodig zou zijn, zal de Haagse politiek de Nederlandse economie steeds verder de afgrond in bezuinigen. Ten koste van nog meer faillissementen en nog meer werklozen, dat wel.

Europese superstaat?

Zojuist heeft EU-president Herman van Rompuy zijn voorstellen gepubliceerd voor de Europese top van donderdag 28 en vrijdag 29 juni. Deze houden een verregaande overdracht van bevoegdheden aan Europa in, zonder de noodzakelijke democratische controle te versterken. Kortom: in sommige opzichten veel te ver, in andere opzichten te zwak.

Van Rompuy groepeert zijn voorstellen in vier verschillende blokken:

i)                    Toezicht op de financiële sector

Een Europees toezicht op de financiële sector is hard nodig en de voorstellen van Van Rompuy in dit opzicht zijn zinvol.

ii)                   Gemeenschappelijk begrotingsbeleid

De voorstellen van Van Rompuy voor een gemeenschappelijk begrotingsbeleid gaan veel te ver. Het komt er op neer dat Brussel straks specifieke maatregelen in Nederland kan afdwingen, bijvoorbeeld het invoeren van een forensentaks of het verlagen van h et minimumloon. Een dergelijke ingrijpende overdracht van bevoegdheden is niet nodig en past ook niet in het karakter van de Europese Unie. Het is effectiever om begrotingsdiscipline af te dwingen met meer marktconforme mechanismes. Voor een nadere onderbouwing zie: ‘Red Europa door discipline van de kapitaalmarkt’.

iii)                 Gemeenschappelijk economisch beleid

Van Rompuy stelt ook een verregaande coördinatie van het economisch beleid voor. Dat zou kunnen betekenen dat Europa kan afdwingen hoeveel vakantiedagen wij hebben of hoeveel uur per week wij mogen werken. Ook dat gaat veel te ver en is niet nodig.

iv)                 Versterken democratie

Op het terrein van de noodzakelijke versterking van de democratie en controle op de macht is  Van Rompuy veel te vaag. In plaats van een duidelijke versterking van het Europees Parlement door dit met Europese lijsten te laten kiezen, wil hij de democratie versterken door meer overleg tussen nationale parlementen. Dat leidt uiteindelijk tot meer macht voor de grotere lidstaten. Geen aantrekkelijke optie dus.

Kortom: Van Rompuy wil een Europese superstaat met nog meer macht voor bureaucraten. Geen aantrekkelijke optie, dus. Het lijkt nu alsof Europa alleen tussen twee kwaden kan kiezen: ofwel een Europese superstaat met verregaande overdracht van bevoegdheden, ofwel chaos en desintegratie. Dat is een verkeerde voorstelling van zaken: er zijn ook andere oplossingen mogelijk. Oplossingen die beter passen bij het wezen van Europa: een supranationaal verband van soevereine lidstaten. Dat is ook voor Nederland aantrekkelijker. Maar dat vraagt wel om een diepgaand inhoudelijk debat over Europa. En die ontbreekt tot nu toe.

www.libdem.nl