woensdag 30 mei 2012

Lenteakkoord

Onder de titel ‘Lenteakkoord: Verantwoordelijkheid nemen in crisistijd’ hebben vijf partijen (VVD, CDA, D66, GroenLinks en de ChristenUnie) maatregelen afgesproken om het begrotingstekort in 2013 onder 3% van het BBP te brengen.

De partijen zeggen verantwoordelijkheid genomen te hebben. Dat is tegenwoordig een modewoord om wat dan ook voor maatregelen of posities in te nemen. Zo beweerde het CDA zijn ‘verantwoordelijkheid te nemen’ door in te stemmen met het gedoogakkoord met de PVV. Terecht zei Arie Slob op 12 mei dat dit gedoogexperiment eigenlijk onverantwoord was.

De vraag dient dus gesteld te worden of het Lenteakkoord wel zo verantwoordelijk is. Dat begint met de veronderstelling dat het noodzakelijk was het tekort onder de 3% te brengen. Rutte beweert dat het niet zo zeer van Brussel moest, maar dat het voor Nederland verstandig beleid is. Uiteraard zijn gezonde overheidsfinanciën van essentieel belang. Maar moet dat wel op zo’n korte termijn en dan ook nog met deze maatregelen?

Iedereen die verstand heeft van economie weet dat in een recessie het tekort oploopt en bij aantrekkende groei weer daalt. Deze zogenaamde automatische stabilisatoren zorgen er voor dat de bestedingen op peil blijven en de groei niet nog verder inzakt. Toen de VVD nog een verstandige minister van Financiën had – Gerrit Zalm – heeft deze daar zelfs zijn begrotingsbeleid op gebaseerd, de zogenaamde Zalmnorm. Het CPB heeft berekend dat zonder extra maatregelen het tekort in 2015 weer naar de 3% zou gaan. We groeien vanzelf dus uit het begrotingstekort. Het zou wellicht verstandiger zijn geweest om – zoals veel economen stellen – niets te doen dan nu allerlei drastische maatregelen te nemen die bovendien ten koste gaan van groei en werkgelegenheid. Zo verantwoordelijk zijn de vijf partijen dus niet.

En dan hebben we het nog niet eens over de aard van de maatregelen gehad! Van de 12,1 mrd aan maatregelen komt 8,5 mrd voor rekening van lastenverzwaringen en slechts 3,5 mrd door netto ombuigingen. De lastenverzwaringen zullen de koopkracht en de vraag van consumenten nog verder verzwakken, hetgeen ten koste van groei en werkgelegenheid zal gaan. Een lagere groei en hogere werkloosheid is even goed de lasten naar de toekomst verschuiven: er groeit immers een generatie jongeren op die moeilijk of geen baan kan vinden. Uit de jaren 1980 is bekend dat het voor een dergelijke ‘verloren generatie’ een jaar of 10 duurt voordat zij de schade weer hebben ingehaald.

Het pakket maatregelen is duidelijk bij elkaar geschraapt en ontbeert iedere visie op hoe de economie moet werken en wat rechtvaardig is. Zo wordt de onbelaste reiskostenvergoeding voor woon-werkverkeer geschrapt. Een dergelijke maatregel staat haaks op de wens de arbeidsmarkt te flexibiliseren, waarbij gestimuleerd wordt een baan buiten de eigen woonplaats aan te nemen. Degenen die in het verleden in goed vertrouwen een andere baan hebben genomen of een ander huis hebben betrokken, zullen zich bekocht voelen.

Een andere onzinnige maatregel is die om werkgevers de eerste zes maanden WW te laten betalen. Dit is met name funest voor kleinere ondernemingen. Een kleine onderneming met vier werknemers die noodgedwongen moet inkrimpen naar, wordt zo met een ongerechtvaardigde kostenstijging geconfronteerd, die mogelijk de hele onderneming in problemen brengt. Bedacht zij dat meer dan 80% van de ondernemingen in Nederland maximaal vijf werknemers telt!

Het lenteakkoord staat vol met andere kennelijk halfdoordachte maatregelen, of althans maatregelen waarvan geen zinnig mens ze zou willen doorvoeren: de halfbakken hervorming van de hypotheekrenteaftrek, die starters ontmoedigt en nog meer onzekerheid tot gevolg heeft, de verhoging van het eigen risico in de zorg, etc.

Het aardige zou zijn als de vijf partijen duidelijk zouden maken welke maatregel zij echt goed vinden en van welke zij afstand zouden willen nemen. Wellicht dat dan hetzelfde gebeurt als soms bij besluitvorming in Brussel: achter gesloten deuren wordt een besluit genomen waar achteraf een aanzienlijk deel van de aanwezigen zegt dat hij helaas overstemd is door de anderen. Laat de vijf partijen dus duidelijk maken welke onzinnige maatregel door wie is genomen, dan kan de kiezer daar op 12 september rekening mee houden.

Voor de economie is het Lenteakkoord in ieder geval nadelig. In economisch opzicht zou het daarom beter Herfstakkoord kunnen heten.