De H.J. Schoolezing die premier Rutte afgelopen maandag in
de Rode Hoed gehouden heeft kan zeer als zeer geslaagd worden beschouwd: hij
maakt in één klap duidelijk waarom er zo weinig vertrouwen is in de politiek en
waarom de Nederlandse economie zo slecht presteert.
Dat begint al direct bij de opening. Rutte houdt niet van
visie en zal die niet geven. Hij maakt er ook direct een karikatuur van: visie
als ‘format hoe het allemaal precies moet en waar we over 25 jaar achter de
komma uit moeten komen’. Als dat visie zou zijn, valt de weerzin van Rutte te
begrijpen. Maar het is een misvatting. Visie is een samenhangend beeld waarin
uitgangspunten en principes op hoofdlijnen voor de verschillende
beleidsterreinen verder worden uitgewerkt. Visie moet in de politiek centraal
staan; zij zorgt voor de samenhang tussen de beleidsterreinen. Visie zorgt er
ook voor dat het beleid consistent is.
Door het ontbreken van visie is de boodschap van Rutte niet
meer dan een onsamenhangende opsomming van beleidsmaatregelen. De enige ‘visie’
die er aan te grondslag ligt is dat wij aan de tekortnorm van 3% moeten
voldoen. Wat er uit voortvloeit, is een aantal maatregelen die niet meer zijn
dan deeloplossingen van deelproblemen. Maar die vaak zo ondoordacht zijn dat
zij weer andere problemen veroorzaken.
Het ontbreken van visie is één van de belangrijkste redenen
van de ontevredenheid over de politiek. Dat blijkt onder meer uit de laatste
peiling van Maurice de Hond, waarin de coalitiepartijen fors zetels verliezen
en bij elkaar slechts 32 zetels zouden behalen. Rutte mag zich dat aantrekken. Maar
zijn H.J. Schoolezing bevestigt alleen het geringe vertrouwen dat de kiezer in
hem kan stellen.
Het geringe vertrouwen van de kiezer verklaren doordat ‘er
nu eenmaal impopulaire maatregelen genomen moeten worden’ is al te goedkoop.
Bij hervormingen zijn er altijd kiezers die er meer door geraakt worden dan
andere. Veel kiezers accepteren dat, ook degenen die er door getroffen worden,
mits er maar een duidelijk verhaal achter de maatregelen zit. En die ontbreekt
nu.
Het resultaat is een verzameling ad hoc maatregelen die als
enig doel hebben dat zij op korte termijn geld opleveren en soms op langere
termijn geld kosten. Maar al te vaak zijn dat maatregelen die ondoordacht zijn.
Een belangrijke oorzaak is dat die ad hoc maatregelen afkomstig zijn van
partijen zonder visie. Denk maar aan het belasten van de reiskosten. Op welke
visie was dat gebaseerd? Of de inkomensafhankelijke zorgpremie. Maar denk ook
aan het doorschuiven van Rijkstaken naar gemeenten. Of het ondoordacht samenvoegen
van provincies. Of het halfbakken woonakkoord.
Nederland heeft dringend behoefte aan een doordachte visie
op allerlei beleidsterreinen: samenleving, economie, arbeidsmarkt, ondernemingen,
sociale zekerheid, woningmarkt, zorg, milieu, Europa, etc. Zonder visie zul je
de woningmarkt niet vlot trekken, hoe veel garanties de overheid ook gaat
geven. Zonder visie krijg je geen efficiëntere en betere zorg. Zonder visie een
hap-snap beleid ten aanzien van Europa: wel Eurosceptische taal uitslaan, maar
toch meer bevoegdheden overdragen.
En dan de economie. Rutte draait het riedeltje over de
staatsschuld weer af. Alsof staatsschuld onder alle omstandigheden slecht is.
De oplopende werkloosheid noemt hij wel even, maar er is geen begin van een
analyse van de oorzaken. Laat staan een oplossing of een perspectief. Alsof
Nederland niet te kampen heeft met een forse onderbesteding. Alsof er geen
absurd hoog overschot op de lopende rekening is: als land verdienen wij per
jaar € 53 mrd meer dan dat wij uitgeven. Onder die omstandigheden moet de overheid
niet zo sterk bezuinigen. Als je dat wel doet, krijg je nog meer onderbesteding,
een krimpende economie en stijgende werkloosheid. Het kabinet voert dus precies
het verkeerde beleid.
Rutte gaat de discussie hierover uit de weg door de metafoor
te gebruiken van een arts die bij een ernstig zieke patiënt komt en hem een
medicijn toedient. ‘Die moet natuurlijk niet eerst uitgebreid de bijwerkingen
gaan lezen en bestuderen, want daar is de patiënt echt niet bij gebaat.’ Het
gaat echter niet om de bijwerkingen, de arts geeft domweg het verkeerde
medicijn. De patiënt wordt er alleen maar zieker door. En als je dan het gevoel
hebt dat de arts een kwakzalver is, dan is het wel verstandig om de bijsluiter
te lezen en nog verstandiger om de medicijn te weigeren. En nog beter: een
andere arts zoeken.
Er is dringend behoefte aan een ander geluid, aan
perspectief. Aan een visie op de samenleving en de economie in de 21e.
Met een afgestoft negentiende-eeuws liberalisme kom je er niet. LibDem heeft
een modernere, sociaal-liberale visie geformuleerd en daagt andere politieke
partijen uit om daar op gelijke wijze een andere visie tegenover te stellen.
Maar zolang dat niet gebeurt, zal de kiezer ontevreden blijven.
Met zijn H.J. Schoolezing heeft Rutte een heel duidelijk
laten zien waarom de kiezer ontevreden is en waarom de Nederlandse economie zo
slecht presteert.
Dit ‘mooie land’ verdient beter
Geen opmerkingen:
Een reactie posten